НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс өнөөдөр (2023.11.28) Ази, Номхон далайн бүс нутгийн 2024 оны “Хүний хөгжлийн илтгэл”-ийг Монгол Улсад танилцуулав. Улмаар бүс нутагт төдийгүй дэлхийн дахинд тогтворгүй, тодорхойгүй нөхцөл байдал бүрдээд буй энэ үед хүний хөгжлийг ахиулахад нэн чухал үүрэг гүйцэтгэх гурван тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойллоо. Эдгээр нь хүний хөгжлийг үндсэн зорилгоо болгох, эдийн засгийн өсөлтийн стратегийг шинэчлэн тодорхойлох, мөн бодитой өөрчлөлт гаргахыг эрмэлзэх гэсэн чиглэлүүд юм.
Энэхүү арга хэмжээнд Монгол Улсын Их хурлын Дэд дарга Л.Мөнхбаатар, Монгол дахь НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч Матилда Димовска нар оролцов. Чиглүүлэгчээр Медиа аналист, “Fact-Check Mongolia”-г үүсгэн байгуулагч Ц.Тамир ажиллаж, Эдийн засаг, хөгжлийн яамны Нэгдсэн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга Л.Балчинлувсан, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны Хүн амын хөгжлийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга С.Тунгалагтамир, Стратегийн судалгааны хүрээлэнгийн тэргүүлэх судлаач, эдийн засагч Н.Энхбаяр, Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төвийн Ерөнхий захирал, эдийн засагч Б.Лакшми, НҮБ-ын Залуучуудын зөвлөх хорооны нарийн бичгийн дарга Л.Цог-Эрдэнэ нар оролцов.
Монгол дахь НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч Матилда Димовска тайлангийн гол санал зөвлөмж ба Монгол Улсад хамаарах агуулгын талаар танилцууллаа.
Энэхүү тайланд ирээдүйд нийцсэн засаглалыг бэхжүүлэх зайлшгүй шаардлагатайг дурдаж, алсын хараа, дасан зохицох чадвар, хурдацтай шийдвэр гаргах чадамж зэрэг нь Монгол Улс болон бүс нутгийн улс орнуудад тулгарч буй хөгжлийн өвөрмөц сорилтуудыг үр дүнтэй шийдвэрлэхэд нэн шаардлагатайг онцолсон байна.
Түүнчлэн ард иргэд нь хөгжлийн идэвхгүй ашиг хүртэгч бус, харин эдийн засаг, нийгэм, улс төрийн амьдрал, хүн төрөлхтний аюулгүй байдлын бүтээн байгуулалтад бүрэн оролцдог идэвхтэй төлөөлөгч байхын сацуу ирээдүй хойч үеийнхнийхээ төлөө эрүүл орчин, эх дэлхийгээ сахин хамгаалах үүрэг хүлээдэг байх учиртай хэмээн тусгажээ.
Мөн тайланд хүмүүсийг өөрчлөлтийн манлайлагчид болгон чадавхжуулахын тулд Монгол Улс төдийгүй дэлхийн улс орнууд тэдний өнөөгийн болон ирээдүйн хэрэгцээ шаардлагыг эн тэргүүнд тавьдаг болох хэрэгтэйг цохон тэмдэглэжээ. Энэ нь хүний хөгжил, өсөлтөд чиглэсэн стратегийн хоорондох уялдаа холбоог сайжруулан шинэчлэн боловсруулж, стратегийг бодит ажил болгон хувиргах хүчин чармайлтыг эрчимжүүлэх шаардлагыг бий болгож байгаа юм.
Ард иргэд нь хөгжлийн идэвхгүй ашиг хүртэгч бус, харин эдийн засаг, нийгэм, улс төрийн амьдрал, хүн төрөлхтний аюулгүй байдлын бүтээн байгуулалтад бүрэн оролцдог идэвхтэй төлөөлөгч байхын сацуу ирээдүй хойч үеийнхнийхээ төлөө эрүүл орчин, эх дэлхийгээ сахин хамгаалах үүрэг хүлээдэг байх учиртай хэмээн тусгажээ.
Хэдийгээр Ази, Номхон далайн бүс нутгийн ядуурлыг бууруулах үйл явцад мэдэгдэхүйц ахиц дэвшил гарч, 1.5 тэрбум хүн нэн ядуурлаас ангижирсан ч өнөөг хүртэл 185 сая гаруй хүн нэн ядуу түвшинд амьдарч, өдөр тутамдаа тэгш бус байдалтай нүүр тулсаар байгааг тайланд онцолжээ.
Нээлтийн үеэр Монгол дахь НҮБХХ-ийн Суурин төлөөлөгч Матилда Димовска “Монгол болон бүс нутгийн хөгжил цэцэглэлт, тогтвортой байдлын төлөөх бидний хамтын хичээл зүтгэлийн гол цөмд хүний хөгжлийн асуудал байх хэрэгтэй. Түүнчлэн өсөлтийн стратеги нь зөв төрлийн өсөлтийг буюу ирээдүйд нийцсэн чанартай ажлын байр бий болгож, хүний хөгжлийг бүх талаар нь бэхжүүлэхэд чиглэсэн байх шаардлагатай” хэмээлээ.
Мөн тус тайланд, өсөлтийн стратегийг шинэчлэн тодорхойлоход эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар, төрөлжилтийг сайжруулахад онцгой анхаарал хандуулах нь чухал гэдгийг онцолжээ. Гэхдээ хүний хөгжлийг зөвхөн эдийн засгийн өсөлтөөр хэмжих боломжгүй тул хүний сайн сайхан байдлын төлөөх тэгш, хүртээмжтэй хөгжлийг хангахыг чухалчилсан байна.
Тогтвортой хөгжлийн зорилгуудын ахиц дэвшлийн хамгийн сүүлийн тайланд дурдсанаар Ази, Номхон далайн бүс нутаг нь ТХЗ-уудыг алийг нь ч тууштай хэрэгжүүлэх замд ороогүй байгаа бөгөөд Монгол Улсын хувьд 2030 он гэхэд хэмжигдэхүйц 83 үзүүлэлтийн 32 (38.6%) нь зорьсондоо хүрэх явцтай байгааг 2023 оны 9-р сард нийтлэгдсэн “Монгол улсын Үндэсний Сайн Дурын Илтгэл”-д дурджээ.
Анх 1990 онд НҮБХХ хүний хөгжлийн тайланг олон улс, бүс нутаг, орон нутгийн хэмжээний боловсрол, эрүүл мэнд, орлого зэрэг гол үзүүлэлтүүдийн хөгжил, ахиц дэвшлийн цогц дүн шинжилгээ хийх, хүний тогтвортой хөгжлийг үнэлэх, дэмжих зорилгоор боловсруулан танилцуулсан байна.
Ч.ДАШ
