Хүмүүний энэхэн заяаны хамгийн эхлэл цэгт бүсгүй хүн буй болжээ. Түүний ариун савнаас амь тасдан хүн төрөлхтөн үүсжээ. Тэгвэл өнөөдрийг хүртэл бүхий л гоо сайхны бэлгэ тэмдэг, охь тансаг нь байсаар ирсэн бүсгүйн тухай таван шүлгийг хүргэж байна.
Б.Лхагвасүрэн ЧАМААРАА БИ ЗӨНДӨӨ ГОЁСОН
Харахгүй өнгөрч чадахгүй
Харчуулын нүдэн дундуур туучиж
Халуун залуу үзэсгэлэнтэй охин чамайг
Хань минь болооч гэж гуйж
Хайрын зовлонгоор гоёсон
Чанад холын мөрөөдлөөр зүрхээ бялууруулж
Чамайгаа олсондоо нар өвөртлөн гялайж
Чандага дэгдэх шиг мэлс мэлс санаа алдан
Чамайгаа би холоос үхтэлээ санаж
Санахын жаргалаар гоёсон
Балга балга инэээдэнд чинь согтож
Балтай урууланд чинь зөгий шиг шигдэж
Хасын саран үүлэнд бүдэчсэн шөнөөр
Харц харцаа шатаан байж гэгээ татуулж
Чамаараа би зөндөө гоёсон
Галын ээлэнд алтан ургыг уяж
Газрын заяанд аралт тооныг өргөж
Бадамын цэцэг мэт сүүт ижий чамаар
Бавуугийн ганц хүү өөрийгөө Ес болгож гоёсон
Yйрэн үйрэн тэмтэрч
Yнэний чулуу дэрлэхдээ
Yйлийн үргүй сайн ханьтай хорвоог туулснаа
Yхэлд хүртэл гайхуулж Чамаараа би гоёно…
А.Эрдэнэ-Очир ГОЛЫН ТОХОЙ ДЭЭР
Газрын магнайнаас хөлөрч урссан
Сэлэнгийн салаа тохой дээр
Гандсан намрын шаргал өдөр устай мушгиран одохыг харж ээ суугаад
Ганц дуу чамд зориулан дуулж, түүнийгээ тэнгэрийн цээлд нараар мэтгэн
Ганихан хорвоогийн өнгөн дээр бусдын зүрхэнд шигтгэн гэрэлтүүлэх болов би
Амьдрал мөнхийн зүүд минь, тэнгэрийн зурсан зураг минь
Алдааг нь цуглуулахад ч жаргал амтагдмаар хонгор минь
Алсаас надруу урссан цаг хугацааны зэрэглээн дундаас
Амжиж миний олж харсан үл мэдэг инээмсэглэлт минь
Нуруу алаг ангир цоохор дуугаар ганганан ус захлаад
Нулимст сувдан бороо тэнгэрийн хаяанд цайраад болив бололтой
Нутаг алсын чамайгаа эзгүй хойгуур голын чинь тохой дээр санаашран
Нууцхан шаргал гунигийг минь нарны утас хөвөрдөхөд хөндүүр төрнө
Тэр нэг хаврын энгэрийн чинь гэгээ шиг хэсэг үүл
Тэр л цагаас хойш миний цээжинд нүүсээр он удав
Тийм сайхан нүдэнд гуниг суусныг олж харсан цагаас хойш
Тэнгэрийн доор хайрын үлгэр эхлүүлэн чамайг бодов
Ирж яваа цаг бид хоёрыг амрагийн төсөлд уулзуулан зурж
Их хайрын зовлонгоор жил сар тохуурхан урсах ч бил үү
Идэр зүрхний гүнд хаврын нэг өдрийн салхи тоглон эргэж
Ийм нэг намар голын чинь тохой дээр суулгана гэж санаа ч бил үү
Гэрлийн мянган долгис мод бургас сүлжин уул ороогоод
Гэнэн хонгор шувуу өвс зууж, амраг ижилдээ нисэх нь уярал хөндөнө
Гэгэлгэн ийм нэг агшныг сэтгэлдээ намуухан хонгор салхиар бичиж
Гэгээн хорвоогийн хуудас бүхэнд хувилан чамд илгээх болов
Мартагдсан хуучин дууны нэг бадаг гэнэт санаанд орж аялагдаад
Манантай алсын ууланд зүр гур эрхлэхийг бодолдоо харж сууна
Мандаж жаргах нар сарны урсгалд сэтгэлийн навч ганц нэгээр унаж
Магадгүй энэ голын тохой дээр дахиад л дурсамжийн салхи сэвэлзэх биз ээ
Амьдрал мөнхийн зүүд минь, тэнгэрийн зурсан зураг минь
Алдааг нь цуглуулахад ч жаргал амтагдмаар хонгор минь
Алсаас над руу урссан цаг хугацааны зэрэглээн дундаас
Амжиж миний олж харсан үл мэдэг инээмсэглэлт минь
Алчуур нь дэрвэх бүсгүй шиг салхины хаяа цэнхэртээд
Алсын хөхрөгч ууланд манан суугаад босов бололтой
Амрагийн санаашралд гунигших нь залуу насны эгшиглэн юмаа
Аниргүйн дунд ганцаардах минь тэнгэрийн мөнгөн зүүд юмаа. 2004.01.08.
Р.ЧОЙНОМ Нүцгэн биеийг алдаршуулья
Нүгэл хэмээн маяглаж нүдээн таглахгүйгээр
Нүцгэн биеийг алдаршуулъя
Шалиг завхай, шунал тачаалыг цааш нь түлхэж
Шалдан биеийн тэнгэрлэг сайхныг алдаршуулья
Янаг минь чи хувцсаа тайл
Ялгаа байхгүй өмдөө ч бас тайл
Ядам хуруун дахь бөгжөө ч бүү үлдээ
Яг л урд минь бүр мөсөн нүцгэл
Альбрехто дюрерийн зурсан Адам Ева хоёр шиг
Ариун хүйсээ ягаан навчсаар бүү халхла аа
Рафольегийн бийрээр амилсан амирлангуй мод шиг
Алган дээрээ нар мандуулан хүүгээ өргө
Үүрийн гэгээ нэвт Афродитийн дагина шиг
Үзсэн харсан бүхний нүдийг булаа
Яргуй дэлгэрч ятга уянгалтал инээд алдан
Янаг минь чи хувцсаа бушуухан тайл
Ялдамхан хорвоотой анх ингэж л мэндлэсэн гээд
Яг л өмнө минь бүр мөсөн нүцгэл
Газрын холоос цанган анган тэмүүлсээр
Ган халуун уруулаа нүүрэнд наан мансуурдаг
Гар хүрэхээр хиртчихмээр тунгалаг ариухан
Ган шиг цагаан цээжийг чинь би магтъя
Залуу насны чадал оршсон оргил шиг
Замба тивийн тахил болгон шүтмээр
Гангар шаазан ижилдүүлэн хөмөрсөн юм шиг
Ганган товчлуурт мээмийг чинь би бахдъя
Бүх л зуунаар шагшин дуулах найрагчдын
Бүжин хархан нүднээс албаар би доошилж
Бүлээн халуун амьд эсээр цангаа тайлах
Бүсгүй хүний нүцгэн биеийг алдаршуулъя
Тансаг дээд капрон нейлоныг
Таар шуудай эсгийнээс би илүүтгэхгүй
Нүдэнд минь тээр болсон хувцас хунарыг зайлуул
Нүцгэн биеийг онцгойлон би алдаршуулъя
Нөмөрсөн хувцас нүгэл далдлана
Нүдээрээ түүнд бүү хууртан итгэ
Нүдний өмнө бүхнээ дэлгэн туяарах
Нүцгэн бие нүглээ нуудаггүй юм
Нүцгэн биенээс нүцгэн бие тасарна
Нүгэлтэй юм энүүнд чинь хаа байнаа
Гүйлсний өнгөт сайхан биеийг чинь
Гүйцэд харахын хүслэн надад байнаа
Усны цээлэнд жараахай булхах шиг
Уяхнаар туялзах бэлхүүсийг чинь би бахадъя
Жавартай шөнө зүрх халууцтал энхрийлж
Жавхаалаг биеийн эсийг хүртэн хайрлах
Хуурын хялгас шиг уян зөөлөн
Хун цагаан хуруугий чинь би магтъя
Сар хиртэх шиг сүүдэртэн туяарах
Сайхан цагаан хацрыг чинь би магтъя
Уруул хацраас чинь улам доошилж
Уудам хорвоотой учран золгохноо
Уйлан хайлан тэмүүлэн гарсан
Хамгийн анхны хаалгыг алдаршуулъя
Хүн болгон энэ л хаалгаар дуу алдан цуварч
Хүж дэлхийтэй анх удаагаа мэндлэдэг
Эр болгон энэ хаалгаар дуу алдуулан зүтгэж
Эм хүнийг анх хорвоогийн яруу сайханд хүргэдэг
Эм хүнийг анх хорвоогийн яруу сайханд хүргэдэг
Хүн бүхний мах цусанд шингэсэн
Хүндтэй ариун энэ хаалгыг алдаршуулъя
Эрт эдүгээ хэдийд ч гэсэн
Эр хүн эр хүнээсээ төрсөнгүй
Эгэлгүй энэ бүсгүй хүнээс төрснийг
Эрхгүй мөнхөд хичээнгүйлэн хүндэтгэж
Эр хүний итгэл хайраар ижилдэн дассан
Эмэгтэй хүний онгон цогцсыг алдаршуулъя
Энэ орчлонд өөрсдөө нүцгэн ирснээ санаж
Энгүй сайхан нүцгэн биеийг алдаршуулъя.
Б.Явуухулан “Харахаас ялдам хонгор бүсгүй”
Харахаас ялдам хонгор бүсгүй ээ,
Хайрын тухай битгий дуулаач!
Наалинхай хонгор аашаа дэлгэж
Надад битгий нүүр үзүүлээч!
Дэнлүү хоёр нүдэнд чинь
Дэнгийн эрвээхэй шиг шатчих гээд байна.
Дэвүүр хоёр сормосонд чинь би
Дэнжийн ногоо шиг ганхаад байна.
Харахаас ялдам хонгор бүсгүй ээ,
Хайрын тухай битгий дуулаач.
Хайран залуу насандаа би
Халих жигүүрээ шатаах хөөрхий!
Наалинхай хонгор аашаа дэлгэж
Надад битгий нүүр үзүүлээч
Насан идэр залуудаа би.
Намрын ногоо шиг гандах хөөрхий!
Дэнлүү хоёр харцтай чинь би
Дэндүү эрт тулгарч дээ хөөрхий!
Дээж найргаа гүйцээсэн сэн бол ч
Дэнгийн эрвээхэй шиг шатсан ч яамай!
Дэвүүр хоёр сормосонд чинь би
Дэндүү эрт сэвүүлж дээ хөөрхий!
Дэлгэр амьдралд ханасансан бол ч
Дэнжийн ногоо шиг гандсан ч яамай
Данзангийн Нямсүрэн “АМИТАБА”
Яаж би, Амитаба шиг хөлөө цэцгэн өлзийгөөр завилах вэ?
Яаж би, Амитаба шиг чамайгаа бурханы тигд бүтээх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг хүйсний нууцыг хуруугаараа томьёолох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг хүүхний бэлхүүсийг алтан харганаар үйслэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг газрын гүн дэх үндэсний үзүүр рүү залбирах вэ?
Яаж би, Амитаба шиг есөн эрдэнийн чулуугаар чамайг чимэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг уснаас гарсан бүсгүй эрэг дээр суугаагаар бодох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг шувуу исгэрэх, нохой хуцах, бүсгүй янаглах мөн чанар нэгийг ойлгох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг модны навчис унахыг зүүдээ гэж санах вэ?
Яаж би, Амитаба шиг морь зогсоогоороо унтахыг далайн татралт гэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг эхийн умайд хөврөл явагдахыг далайн түлхэлт гэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг нэгэн сайхан аялгуу, нэгэн биеэрээ болох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг үүдний цоорхойгоор тусах наран лугаа цацрах вэ?
Яаж би, Амитаба шиг үүлний сиймхийгээр шагайх саран мэт бултайх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг нисээд явчихсан шувуу адил анир алдрах вэ?
Яаж би, Амитаба шиг өөрийнхөө үсний ойчих чимээг сонсох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг үүлс бүрхэж, мөс хучсан ч сая сая жилд үлдэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг үхэл гэгч амьдаас илүү агуулгатайг мэдрэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг дэнгийн гол руу эрвээхэй үйхэд жишимгүй байх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг дэргэдээ ээжгүй болоход уйлахгүй суух вэ?
Яаж би, Амитаба шиг нэг цэцэг, нэг зөгийг хөнөөдөгийг мэдэх вэ?
Яаж би, Амитаба шиг нэг шүлэг, нэг шүлгийг үрдэгийг ойлгох вэ?
Яаж би, Амитаба шиг оргүй хоосон алсад буй ертөнцийг таних
Яаж би, Амитаба шиг орон цаг, өөрийгөө үгүйг ухаарах…
Ийм төгс гэгээрсэн бүсгүйн гоо үзэсгэлэн, нандин чанар эл шүлэгт нэвт шингэсэн юм. Бүх цаг үед цэцгэн өлзий хөлөө завилсан бүсгүйн бодь дүрийг хоймортоо залж залбирч ирсэн ард түмэн билээ. “Голын тохой дээр” шүлэгт “Амьдрал мөнхийн зүүд минь Тэнгэрийн зурсан зураг минь” гэжээ. Амьдралын туршид зүүдэлмээр их гоо сайхан, ихэмсэг чанарт уусан дурласан мөр шүлэг. Ийм хүчирхэг байгаагийнх нь төлөө, эсвэл тийм эмзэгхэн байгаагийнх нь төлөө хайрламаар аа.
Б.Батрэгзэдмаа ДУУГҮЙ ҮГ
Эр хүний дотроо дүрсэлсэн эмэгтэй ээж шиг нь дүртэй.
Энэ бол хайрын дүр.
Ээж шиг минь байгаач гэж эр хүн дотроо хэлдэг.
Ил хэзээ ч хэлэхгүй.
Ээж чинь би биш гэж чи хэлэх болно. Гэхдээ л,
Эр хүний дотроо дүрсэлсэн эмэгтэйн ээж шиг дүртэй.
Энэ бол хайрын дүр төрх.
Энд хайрыг ингэж таньсан.
Эргэлзээ үгүй үнэн бол энэ.
Эмэгтэй минь, Ээж шиг минь байж чадахгүй гэв үү?
Ээж өвдөлтийг, ээж өлсөлтийг, ээж өөрчлөгдөн хувирахыг мэднэ.
Ээжийн хайр энэ бүхэнд хүчээ үзүүлдэг.
Эмэгтэй минь ийм хайр байгаач!
Энэ бүхэн миний үзсэн бүхэн.
Ээжээсээ би, Ийм хайрнаас би чам руу ирсэн.
Ээж баярлахаар минь баярладаг.
Ээж зовлонгоор минь зовдог.
Энэ хайрын дүрийг би танина.
Энэ ертөнцөд намайг энд хүргэсэн юм.
Эмэгтэй минь ээж шиг минь болооч!
Ээжийгээ би өрөвддөг, ээжийгээ би хайрладаг
Ээжийнхээ төлөө үргэлж амьдарч чадна.
Ээжийгээ бас өмгөөлж чадна.
Ээж бол, миний мэдэх цорын ганц хайрын дүр төрх билээ.
Ийм хайрын дүр миний дотор хэдийн дүрслэгдсэн.
Ээж минь ээж шиг минь болооч!
Энэ бол хайрын цэвэр тунгалаг, өрөвдөм сайхан дүр төрх,
Ээж минь бол хайрын мөн чанар билээ.
Эмэгтэй минь чи ээж шиг минь боллоо гээд хохирохгүй. Ээжийгээ би мөнхөд хайрлах учиртай.
Ээжтэй минь эгээ л ижилхэн эмэгтэй минь
Ээжийнхээ зүгээс би чам дээр ирлээ.
