"Хөшөөтийн орд" нь "Ухаа худаг"-аас 10 дахин их нөөцтэй болох баримт

Эрдэнэс Таван толгойн нүүрстэй эн тэнцүү илчлэгтэй коксжих нүүрсний “хөөрхөн” орд Ховд аймгийн Дарви сумын нутагт бий. Уг ордыг “Хөшөөт” гэх бөгөөд анх 1979 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр нарийвчилсан хайгуулын ажил хийж, 1980 онд Шинжлэх ухаан, техникийн зөвлөлийн хуралдаанаар нөөцийг нь тогтоож, улсын нөөцийн нэгдсэн тоо бүртгэлд бүртгэж байсан түүхтэй. Ордын нөөц 4.5 тэрбум тонн юм.

Таван толгой нүүрсний бүлэг ордын араас орох хэмжээний нөөцтэй стратегийн орд гэдгийг мартаж болохгүй. Харамсалтай нь тус бүлэг ордын лицензийг 12 хуваасан нь стратегийн ордод хамруулахгүй гэх шалтаг шалтгаан байсан юм. Товчхондоон маш эртнээс төлөвлөж маш удаан хугацаанд шат дараатай хийсэн “луйвар” юм.

Тус Хөшөөтийн бүлэг ордын 12 лицензийн 9-ийг нь БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай МоЭнКо ХХК эзэмшиж байна. Харин үлдсэн 3 лицензийг нь Тефис майнинг ХХК эзэмшдэг.

Хөшөөтийн ордыг Зүүн, Баруун гэж хоёр ангилдаг. Зүүн Хөшөөтийг Тефис майнинг ХХК ухаж байна. Эзэн нь “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ. Баруун Хөшөөтөд нь МоЭнКо ХХК эзэн суучихсан 10 гаруй жил ухаж, зөөж байгаа.

МоЭнКо ХХК-ийн 9 лиценз нийт 34.000 га талбайг хамардаг. Бермуд буюу оффшор бүсэд бүртгэлтэй Монголиа энержи корпораци ХХК нь 2007 оны 05 дугаар сарын 29-нд Монголын баруун хэсэг дэх нүүрс, төмөрлөг болон төмөрлөг бус ашигт малтмалын нэмэлт уурхайн талбайнуудыг худалдаж авах болсон талаар зарласан байдаг. Хонконгийн газар нутгийн гуравны нэгтэй тэмцэх хэмжээний тус газрыг стратегийн ордод хамруулалгүй бүр 10 сая төгрөгөөр өөрийн болгосон нь анхаарал татдаг. Монголиа энержи корпораци ХХК буюу МоЭнКо, Тефис майнинг ХХК-ийн олборлолт явуулж буй Хөшөөтийн ордыг стратегийн ордод хамруулж, Баялгийн санд төвлөрүүлэх зайлшгүй шаардлага тулгараад байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ ЭмСиЭс группын охин компани болох Энержи Ресурс ХХ-ийн эзэмшиж буй Ухаа худаг ордын талаар хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Тавантолгойн ордод 1940 оноос эхлэн хайгуул хийж эхэлсэн юм билээ. Улсын төсвөөс 1977-1993 онд, тухайлбал, 1978,1979, 1982, 1986, 1989-1993 онуудад тус хайгуулд зориулж санхүүжилт гаргасан байдаг. Улсын төсвөөс хайгуул хийгдсэн стратегийн ийм том ордын хувь хэмжээг тогтоосон эрхзүйн актуудад дүн шинжилгээ хийх нь аль ч улсын Засгийн газар, УИХ-д байх л ёстой хэм хэмжээ” хэмээн мэдэгдсэн.

Улсын төсвөөр хайгуул нь хийгдэж, нөөц нь тогтоогдсон Хөшөөтийн орд нь одоо хэл ам болоод буйУхаа худагаас даруй 10 дахин их хэмжээний буюу 4.5 тэрбумын нөөцтэй байхад ган хийж байгаа ганц ч улс төрч алга. Тиймээс Хөшөөтийн ордыг стратегийн ордод хамруулан, Баялгийн сангаараа дамжуулан монголчууд хувь хүртэх нь цаг нь болчихлоо. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Баялагтаа эзэн Монгол” хэмээн уриалж Төрийн тэргүүн болсон бол Хөшөөтийн ордод Монголын ард түмэн хэзээ эзэн болох вэ.

Монгол Улсын Засгийн газрын бодлого, шийдвэр нэг чигт хардаг бол Хөшөөтийн уурхайг стратегийн ордод хамруулж, Баялгийн сангаар дамжуулан иргэдэд хувь хүртээх нь цаг хугацааны асуудал бус уу.