Төсвийн хориг ба хоршсон улс төр

Монгол Улсын Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн 2025 оны төсвийг УИХ хэрүүл, хараал дунд “машиндчихсан”. УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн, Д.Энхтүвшин, Ж.Баярмаа, Б.Түвшин нарын гишүүд 2025 оны Монгол Улсын төсвийн УРСГАЛ зардлыг 3.6 тэрбумаар бууруулах шаардлага хүргүүлсэн ч тэднийг улс төр хийж байна хэмээн шүүмжлэлийг огт тоогоогүй. Д.Энхтүвшин гишүүнийг намын гишүүнээс хасаж, УИХ-ын гишүүнээс эгүүлэн татах хэмжээний асуудлыг ч яриад амжсан.

Харин Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх бүрэн эрхийнхээ хүрээнд АЛДАГДАЛГҮЙ ТӨСӨВ БАТЛАХ, ХУУЛЬ ДЭЭДЛЭХ ЗАРЧИМД НИЙЦҮҮЛЭХ хоёр шаардлагад нийцүүлэх хэрэгтэй гэсэн товчхон тайлбар өгөөд л 2025 оны төсөвт бүхэлд нь хориг тавьчихсан. Бүрэн эрх нь байхад Төрийн тэргүүн өөрийн тааллаар хандана гэсэн үг. Нэг талаасаа парламент дахь зарим гишүүдийн эсэргүүцэл, нөгөө талаас шаардлагагүй урсгал зардлууд дээр эсэргүүцлээ илэрхийлсэн иргэдийн бухимдал ч нөлөөлсөн байх.

Анхнаасаа данхайсан төсөв өргөн барьж, хүчээр батлуулсан Засгийн газар өөрөө Ерөнхийлөгчийн атганд гүйгээд орчихсон. 2027 онд Ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. Төрийн тэргүүн У.Хүрэлсүх ард түмнээс сонгогдсон сүүлчийн Ерөнхийлөгч болж ардчиллын суурь зарчимд нийцүүлэн парламентаас сонгогдсон анхны Төрийн тэргүүн болох сонирхол асар өндөр байгаа талаар улс төрийн хүрээнийхэн удтал ярих болсон. Гурван жилийн дараа болох Ерөнхийлөгчийн сонгуульд бэлдсэн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг боловсруулж байгаа.

Шинэ оны наана, цаана аль нэг эгзэгтэй, ашигтай цаг хугацаан дээр Ерөнхийлөгч Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн төслөө өргөн барьж, парламент хэлэлцэх дүр зураг бий. Гэхдээ Төрийн тэргүүн ганцаар хүссэнээр Үндсэн хуулийн өөрчлөлт явагдахгүй. Парламентад бүх эрх мэдэл, бүх кноп бий. Кнопыг гартаа авсан хүн өөрийн талд ялалтын тугаа мандуулна гэсэн г. Тиймээс л УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн нэр холбогдсон “Бор тээг”-ийн уурхай, Админерал компанийн асуудал дахин сөхөгдсөн гэж уншигдаж байгаа юм. Ерөнхийдөө “Баясаагийн баадууг нь чангалж байна” гэсэн үг.

Л.Оюун-Эрдэнийг дэмжин засагт хамтарч байгаа хамгийн гол хүний нэг нь Лу.Гантөмөр буюу Ардчилсан нам. Л.Гантөмөрийн дэмжлэг одоохондоо Засаг зүгтээ байна. Гэхдээ хаашаа яаж эргэхийг нь таах аргагүй юм.

Нөгөө талд нь “Босоо” Ганбаа тэргүүтнээр тэргүүн эгнээгээ бүрдүүлсэн “Женко” Х.Баттулга бий. Анхандаа У.Хүрэлсүхтэй хоршиж байгаад эцэст нь “хохирсон”. Одоогийн нөхцөлд Л.Оюун-Эрдэнэтэй ойр байгаа гэх мэдээлэл бий. Тиймээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг анхааралтай ажиглаж, ашигтай хувилбар дээрээ зогсох хүн нь Х.Баттулга болж байна. Түүний хувьд аль алинтай нь ойр байж үзсэн хүний хувьд эхний нөхөрлөл, эцсийн нөхөрлөл хоёроосоо сонголтоо хийж, улс төрийн сүүлчийн дайралтаа Ерөнхийлөгчийн сонгууль руу чиглүүлэх биз.

Үүнээс үзэхэд анхнаасаа асуудалтай төсөв оруулж ирсэн Засгийн газрын өмнөөс Ерөнхийлөгчийн хориг тодорхой байсан. Хориг дагуулж хоршин Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөө явуулах дүр зураг ч харагдаж байсан. Ерөнхийлөгч төсөвт хориг тавьж, Засгийн газар төсвийн төслөө эмхлэх, УИХ-ын даргыг нүүрстэй холбосон “гөвөлт”-үүд, улс төрийн намууд аль талд барьцаа сонгох вэ гэх мэтчилэн улс төр цааш хэрхэн өрнөх нь олны анхаарлыг татаж байна.

Р.ЖАРГАЛ