Б.Дуурсахмаа: Хүүхдүүд “гуялаж”, газтай ундаа уугаад байсныг анзаарч, шингэн зүйл уулгаж байя гэж шийдсэн

Хичээлийн завсарлагаанаар сурагчдадаа зөгийн балтай ус найруулж өгөөд, халуун дотноор ярилцаж буй багшийн бичлэгийг та цахим сүлжээнээс харсан байх. Түүнийг Б.Дуурсахмаа гэдэг. Тэр нийслэлийн ерөнхий боловсролын 40-р сургуульд өнгөрсөн аравдугаар сараас монгол хэл, уран зохиолын багшаар ажиллаж эхэлжээ.

Мэргэжлээсээ салж чадахааргүй дуртайгаа мэдэрч, салбартаа эргэн ирсэн тэрбээр хүүхэд гаргасныхаа дараа хүүхдүүдийг илүү их хайрлаж, ойлгодог болсон тухайгаа бидэнтэй хуваалцсан юм. Түүнтэй хичээлийнх нь завсарлагаагаар ийн ярилцлаа. 

-Та мэргэжлээрээ хэдэн жил ажиллаж байна вэ?

-2019 онд МУБИС-ийг монгол хэл, уран зохиолын багшаар сурч, төгссөн. Төгсөөд “Оюуны ундраа” сургуульд ажиллаж байгаад, гадагшаа сурахаар явсан юм. Удалгүй хүүхэд гаргасан. Дараа нь сургуульд биш ч боловсролын байгууллагад түр ажилласан. Ингэж явсаар гурав орчим жил мэргэжлээсээ завсарджээ. 40-р сургуульд 2023 оны аравдугаар сараас ажиллаж эхэлсэн юм. Удаан хугацааны дараа мэргэжлээрээ ажиллаж эхлэхэд сорил ч юм шиг, бэлэг ч юм шиг зүйл болж, 9-р анги удирдаж авсан. Дунд боловсролоо төгсөх гэж байгаа хүүхдүүд учраас ажиллагаа ихтэй байна. 

-Боловсролын байгууллагад ажиллаж байсан гэлээ. Яагаад буцаад багшлахаар болсон юм бэ?

-Багшлах нь илүү сайхан юм байна гэдгийг мэдрээд л тэр. Би мэргэжилдээ маш их дуртай.  Эргээд хүүхдүүдэд хичээл заахад сэтгэл дүүрээд, их сайхан байна. 

Мэдээж сургуулийн орчин дуу чимээ ихтэй, стресстэх зүйлс бий. Өсвөр насны, өөрийгөө олох гээд явж байгаа хүүхдүүдтэй ажилладаг болохоор янз бүрийн ааш араншинтай тулгарна. Эцэг эхчүүдтэй ч тодорхой хэмжээнд үл ойлголцол гарна. Гэхдээ түүнээс илүү хүүхдийн гэрэл цацруулсан энерги, эрч хүч маш гоё.

Хүүхдүүд аливааг тэрүүхэн зуур л бодоод өнгөрдөг. Өчигдөр даалгавар хийсэнгүй гээд загнуулж байсан хүүхэд маргааш нь “Сайхан амарсан уу, багш аа” гээд, иштэй чихэр бариад гүйгээд ирдэг. Энэ мэтээр ажилд маань эерэг тал их бий. 

-Ангийнхаа хүүхдүүдэд завсарлагааны цагаар зөгийн бал, чацаргана найруулж өгдөг юм билээ. Энэ тухайгаа хуваалцахгүй юу?

-Би өмнө нь сайн мэддэггүй байлаа. Багшаар тууштай олон жил ажиллаагүй, залуухан ч байж. Өөрөө хүүхэд гаргаад, ээж болоод ойлгосон юм. Ангийнхан маань тоглож гүйгээд, хөлс нь дуслаад байгаа хэрнээ юу ч уухгүй. Тэгсэн мөртлөө хичээл тараад “Гуялая” гээд газтай ундаа аваад уучихаад байсан. Үүнийг анзаарч, шингэн зүйл уулгаж байя гэж шийдсэн юм.

Хүүхдүүдийг сургуулиас гадуур орчинд юу хэрэглэж байгааг мэдэхгүй ч сургуулийн орчинд аль болох эрүүл, биед хэрэгтэй зүйлс хэрэглэж байгаасай гэсэндээ тэр. Ингээд анх ангиа авах үед эвдэрхий байсан ус цэвэршүүлэгчийг эцэг, эхчүүдээрээ янзлуулаад, зөгийн балтай ус, чацарганын шүүс найруулж хүүхдүүддээ өгдөг болсон. Аз болж манай эцэг, эхчүүд намайг маш сайн дэмждэг. 

Эхэндээ би гэрээсээ бяслаг, ааруул, цай авч ирж, усанд хийж өгдөг байлаа. Одоо манай эцэг, эхчүүд дэмждэг болж, худалдан авалт хийдэг газрууд маань хүртэл “Хөөрхөн шүү, танайх” гээд жимсний өтгөрүүлсэн шүүс бэлэглэж байна. Өчигдөр гэхэд бидэнд тор дүүрэн чацаргана өгсөн. Манай хэд тэрийг нь уугаад, бөөн баяр болж байна.

-Ээж болоод харах өнцөг нь өөрчлөгдөж дээ…

-Тийм. Ер нь хүний хүүхэд, миний хүүхдийн ялгаа юу байх вэ дээ. Адилхан л аав, ээж нь эрүүл саруул өсөөсэй, боловсролтой хүн болоосой гэж нандигнан хайрлаж өсгөж байна. Миний шавь нарыг эцэг, эхчүүд нь 15 жил хүнээс дутаахгүй, эрүүл байлгах юмсан гэж бүх зүйлээ зарцуулсан. Тиймээс би ч бас ажиллаж байгаа цаг хугацаандаа тэднийг хайрлах хэрэгтэй гэж боддог болсон. Шавь нартаа нэгнээ хүний өөрийн гэхгүй хайрладаг, хүндэлдэг сэтгэлтэй болох хэрэгтэй гэж хэлж яваа.

-Та багш хүнд байх ёстой хамгийн эрхэм чанар юу гэж боддог вэ?

-Өнгөрсөн намар багш нарын илтгэлд оролцох гээд бэлдэж байхдаа нэг номоос гоё үг уншсан юм. “Хүн хурааж байгаа эрдэм мэдлэгтэйгээ тэнцүү их хайраар сурагчдаа хайрлавал тэр хэмжээгээр сурагчид чинь улс орноо цэцэглүүлж, мандуулах хүн болно” гэж бичсэн байсан. Одоо манай ангид 17 хичээл ордог. Багш нар 17 хичээлээр олгож байгаа тэр их эрдэм мэдлэгтэйгээ тэнцүү их хайрыг хүүхдүүдэд яагаад гаргаж болохгүй гэж.

Багш нар мэдлэг олгох ёстой. Энэ бол мэдээж үндсэн үүрэг. Гэхдээ үүний хажуугаар зөв хүмүүжилтэй, эерэг хандлагатай, зөв монгол хүнийг бүтээх ёстой. Ялангуяа монгол хэл, уран зохиолын багш.

Өөр дээрээ жишээ авч ярья. Намайг ахлах сургуульд сурч байхад Болормаа гээд монгол хэлний багш манай ангийг удирддаг байсан юм. Хичээлийг маш гоё заадаг, хүүхдүүдтэй их дотно хүн. Би тэр үед багшийгаа хараад л, энэ мэргэжлээ сонгож байлаа. Одоо яг Болормаа багш шигээ шавь нартайгаа ээж шиг, эгч шиг, найз шиг нь байх гэж хичээж явна. Ингээд бодоход багш хүн хүний амьдралд маш их нөлөө үзүүлдэг юм билээ. 

Миний шавь нар ирээдүйд геологич, инженер, эмч гэх мэтээр өөр өөр салбарын хүмүүс болно. Тэгэхэд нь би амьдралд нь хэрэг болох дурсамж үлдээчих юмсан, дотор хүнд нь эерэгээр нөлөөлөх юмсан гэж л боддог доо. 

-Мэргэжлээсээ авдаг хамгийн сайхан мэдрэмж юу байдаг вэ. “Ямар азаар би багш болсон юм бэ” гэж бодох үе тохиолдож байв уу?

-Хоёр төрлийн зүйлээс мэдэрдэг. Эхнийх нь, саяхан Баянгол дүүргийн сурагч, багш нарын олимпиад болсон юм. Манай сургуулиас есөн багш оролцсон. Олимпиадад оруулсан сурагчид бүгд байр эзлээд, багш нар нь ч мөн шагналт байранд орсон. Тэр мөчид омогшдог юм билээ. Багшийн хөдөлмөрийн үр дүн богино хугацаанд илэрдэггүй. Багадаа л нэгээс гурван жилийн турш хүүхдүүдтэйгээ ажиллаж байж үр дүнг нь амсдаг. Тиймээс өөрөө болон бэлдсэн шавь нь шагнал авах мөч хамгийн сайхан. 

Хоёрдугаарт, хүүхдүүдээсээ мэдэрнэ. Жишээ нь, манай ангийн хүү боксоор хичээллэдэг юм. Миний заадаг хичээлтэй огт хамааралгүй. Гэхдээ би хүүгээрээ маш их бахархдаг. Тэр хүүхэд боксын спортод маш их дуртай болохоор миний мэдэхгүй нөр их хөдөлмөрийг зарцуулж байгаа. Олон цагийн турш дасгал сургуулилт хийж, хөлсөө дуслуулна. Хоолоо сойж, жингээ барина. Би тэр бүхнийг хийж үзээгүй ч шавь минь өөрийнхөө ертөнцийг бүтээж яваа учир би их баярлаж, урам өгдөг.

Хүүхэд их хөөрхөн. Тав дахь өдөр тэмцээндээ ялж, шагналаа авчихсан хэрнээ амралтын хоёр өдрийг хүлээж байгаад нэг дэх өдөр медалиа зүүгээд ирж байгаа юм. “Багшаа энийг хардаа” гээд л надаар шагнуулахаар ирнэ. Би боломжоороо шоколад, хоол авч өгдөг. Урам өгч, “Миний хүү мундаг шүү, багш нь энэ улирлынх нь хичээл дээр дэмжинэ” гэдэг. Хүн бүх зүйлдээ сайн байхгүй нь ойлгомжтой. Тиймээс багш маш гоё мэдрэмжтэй, илэн далангүй байж, хүүхдийн өөрийнх нь сонирхож буй зүйлийг дэмжээд өгөх хэрэгтэй.  

-Олон хүүхдийн арга эвийг олох амаргүй байх. Та хүүхдүүдтэйгээ харилцахдаа юуг чухалчилдаг вэ? 

-Багшийн мэргэжлийг дээшлүүлэх талаар онолын болон практик сургалтууд сургууль дээр олон болдог. Багш түүнийг сураад хослуулж хэрэгжүүлэх ёстой. Жишээ нь, намрын цахим сургалтаар хүүхдийн тархины хөгжлийг судлаад, хэрэгжүүлчихэж байгаа юм. Мөн хүүхдийн нас сэтгэхүйн онцлогийг харж, тохируулж харьцах хэрэгтэй. Ингэхдээ судлаач хүний үүднээс хандах нь зүй. Хамгийн гол нь элэгсэг, дотно байж, хүүхэд нэг бүрийг анхаарч ажиллах хэрэгтэй. 

Жишээ нь, би ангийнхаа хүүхдүүдийн дундаас сар бүр шилдэг сурагч тодруулдаг. Тэр шилдэг сурагч маань заавал хичээл дээр онц гарсан хүүхэд байх шаардлагагүй. Ямар нэг зүйлээрээ өмнөхөөсөө ахисан байхад л хангалттай. Дүрэмт хувцсаа тогтмол өмслөө, хичээлээс хоцорсонгүй, тасалсангүй гэх мэтээр жижиг зүйлийг нь сайн анзаарч урамшуулдаг.

Урамшуулахдаа эцэг, эхчүүдээс огт мөнгө авдаггүй шүү. Өөрөөсөө мөнгө гаргаад үнэтэй биш ч тохирсон бэлэг өгчихдөг. Зураг эвлүүлж бэлдээд, дэлгэцээр цацаж, ангийн хүүхдүүдийн дунд зарладаг. Тэгээд жижиг тэмдэглэлийн дэвтэр, чихэр өгдөг юм. Үүнийг харсан хүүхдүүд дор бүрнээ хичээж эхэлдэг юм билээ. 

-Улс орон маань багшийн хомсдолтой байна. Засгийн газар үүнд анхаарч, багшийн цалинг нэмэх зэргээр хэд хэдэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж эхэллээ. Та салбар дотор нь ажиллаж байгаа хүний хувьд багшийн тоог нэмэгдүүлэхийн тулд ямар арга хэмжээ авах хэрэгтэй гэж бодож байна вэ?

-Багш мэргэжилд чин сэтгэлээсээ дуртай хүн л сонгох хэрэгтэй. Хэн нэгний албан шахалтаар сонгож болохгүй. Өөрийн хүслээр багш болоогүй хүмүүс хүсээгүй зүйлээ хийж байгаа учир хүүхдэд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй. Энэ бол дан ганц өөртэй нь холбоотой биш, ирээдүйн монгол хүнийг бүтээх гэж байгаа шүү дээ.

Ирээдүйн нийгэм ямар байх нь багшаас хамаарна. Тиймээс багш нарын цалинг сайн нэмээд, ЭЕШ-ын босго оноог өндөрсгөх хэрэгтэй. Ингэвэл чин сэтгэлээсээ хүсэж байгаа хүмүүс багш болно. 

Х.ТҮШИГ