Д.Ганболд: Нийслэлийн төсвийн 20 хүртэлх хувийг үерийн ус зайлуулах инженерийн шугам сүлжээнд зарцуулдаг болох ёстой

УИХ-н гишүүн асан Д.Ганболдтой ярилцлаа. Түүний хувьд Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргаар найман жил ажилласан. Мөн Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежерийн албан тушаалыг хашиж явсан юм. 

-Байгуулсан цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд маань иргэдийн чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх таатай орчин болж буйд сэтгэл дүүрэн явдаг-

-Та төрд олон жил ажилласан хүн. Үүнээс хамгийн удаан хугацаанд хашсан нь Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын алба. Найман жилийн турш ажиллахдаа Чингэлтэй дүүрэгт юу хийв?

-Чингэлтэй бол Улаанбаатар хотын хоймор дүүрэг. Энэ дүүргийн Засаг даргын албыг иргэдийн дэмжлэгээр би 2008-2016 оны хооронд найман жил хашсан. Засаг дарга гэдэг хүн иргэдийн тав тухтай, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн төлөө ажиллах ёстой. Тийм учраас би ажлаа аваад хамгийн эхэнд дүүргээ ногоон болгох зорилт тавьж, энэ хүрээнд багагүй ажлыг хийсэн. Намайг Засаг даргаар ажиллаж байх хугацаанд Чингэлтэй дүүрэг 19 хороотой байсны зургаа нь байшин хороолол, 13 нь гэр хороолол байлаа. Хороодыг цогцоор нь жигд хөгжүүлэх зорилтыг тавьж ажилласан. Нийслэл даяар агаарын бохирдолтой ч байгаа боломжийнхоо хэмжээнд дүүрэгтээ ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэхийг хичээсэн. Улмаар иргэд, аж ахуй нэгжүүдийн дэмжлэгтэйгээр дүүргийн Засаг даргын тамгын газар, ИТХ-ын төлөөлөгчидтэйгөө хамтарч байшин хорооллуудад буй бичил цэцэрлэгүүдийг иж бүрэн шинэчилж, 50 орчим бичил цэцэрлэгийг шинээр барьсан. Үүн дотор “Явуугийн цэцэрлэгт хүрээлэн”, бидний хэлж заншсанаар “Баавгайтай цэцэрлэгт хүрээлэн”, “Эрдэнэсийн арал” гэх мэт Чингэлтэйн гэлтгүй нийт Улаанбаатарчуудын талархлыг хүлээсэн олон сайхан бүтээн байгуулалт бий. Эдгээр цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд одоог хүртэл өнгө үзэмжээ алдаагүй, иргэдийн чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх таатай орчин болж буйд сэтгэл дүүрэн явдаг.

-Ахуй орчныг нь зөв бүрдүүлчихсэн газарт хэн нэгний хулгайн нүд ордоггүй юм билээ-

-Эрүүл биед саруул ухаан оршино гэдэг. Энэ агуулгаараа бид ирээдүй болсон хүүхэд багачуудын ихэнх цагаа өнгөрүүлдэг сургууль, цэцэрлэгийн орчныг сайжруулах ажлыг хийсэн. Намайг ажлаа авч байхад сул чөлөөтэй газар л байвал сургууль, цэцэрлэгийн орчин ч байсан хамаагүй аваад байшин барилга болгохоор санаархдаг байлаа. Үүнтэй тэмцэж, 13 сургууль, 25 орчим цэцэрлэгийн газрыг албан ёсоор баталгаажуулж, улмаар орчныг хашаажуулсан. Сургууль, цэцэрлэгийн дотор нь мод зүлэг тарьж, хүүхдийн тоглоомын талбайн иж бүрэн шинэчлэлийг хийсэн. Ахуй орчныг нь зөв бүрдүүлээд өгчихсөн газарт хэн нэгний хулгайн нүд ордоггүй юм билээ. Ингэж хүүхэд багачуудын талбайгаас хумсалдаг байдлыг Чингэлтэй дүүрэгт халж байлаа. Ийм өөрчлөлтийг хийхэд хамтран ажиллаж байсан хамт олон болон иргэд, аж ахуй нэгжүүддээ талархсанаа илэрхийлэх ёстой. 

1990-2010 он хүртэлх төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн засагт шилжин орсон шилжилтийн цаг үед лангуун дээр давснаас өөр зүйл байгаагүй. Аж ахуй нэгжүүд цалин, тэтгэврээ ч тавьж чадахгүй хүнд цаг үе байсан. Нийтийн эзэмшлийн зам талбай, гэрэлтүүлэг утгаа алдаж, хог шороондоо дарагдаж байлаа. Энэ үед бид Чингэлтэй дүүргийн нутаг дэвсгэр дэхь бүх авто замыг шинэчилсэн. Хайлааст, Чингэлтэй, Дэнжийн 100-ын өндөрлөгүүдийг холбосон авто замын бүтэн сүлжээг бий болгосон.

Зам дагаж хөгжил гэдэг. Одоо та бүхэн ажиглавал Чингэлтэй дүүргийн ихэнх сургууль, цэцэрлэгийн гадаа авто зам хүрсэн. Замтай болсноор зундаа тоосжилт, хөрсний бохирдол, өвөлдөө халтиргаа гулгаа зэрэг хүндрэлээс ангид болно. Чингэлтэй дүүргээс Баянхошууны хөтөл рүү давдаг Алс тойруугийн замын сүлжээг мөн санаачлан хэрэгжүүлсэн.. Засмал замтай ойр хашаа, засмал замгүй хашаанаас илүү үнэд хүрсэн юм. Нэг талаасаа иргэддээ өгч байгаа маш том боломж.

Мөн нийгмийн эрүүл мэндийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэх чиглэлд ажилласан. Тухайлбал, Чингэлтэй дүүргийн 19 хорооны 10 гаруй нь засаг захиргааны нэгж өөрийн байргүй, төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэх боломжгүй байсан юм. Энэ асуудлыг шийдвэрлэж жишиг болгож хороодын байр, өрхийн эмнэлгийг 100 хувь барьж ашиглалтад оруулсан. Иргэдэд эрүүл мэндийн эмчилгээ, үйлчилгээг хүргэх, хэн нэгэнд чирэгдэлгүй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлж чадсан.

-Чингэлтэйд хоёр томоохон спорт цогцолбор барих ажлыг санаачилж,  хувь нэмрээ оруулж, хэрэгжүүлснээ хойч үедээ үлдээсэн хамгийн том хөрөнгө оруулалт гэж боддог-

-Чингэлтэй дүүргийн спорт цогцолборыг барихад та гар бие оролцож явсан санагдаж байна. Гол нь хокейн талбай ашиглалтад оруулсан байсан?

-Чингэлтэй дүүрэгт 0-25 насны 70-80 мянган хүн бий. Залуучууд утас, компьютер шагайгаад суугаад байж болохгүй. Тэдний чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх, спортоор хичээллэх нөхцөлийг нь төр бүрдүүлж өгөх ёстой. Тийм учраас Чингэлтэй дүүрэгт Монгол Улсын хэмжээнд хамгийн анхны иж бүрэн спорт цогцолборыг байгуулсан. Сагсан бөмбөгөөс эхлээд усан бассейн, мөсөн коток гэх мэт спортын 10 гаруй төрлийг багтаасан. Монголдоо анхны гэж хэлж болохуйц битүү дээвэртэй мөсөн гулуурын талбайг барьж байгуулуулсан. Үүнийг би ирээдүй хойч үедээ оруулж байгаа хамгийн том хөрөнгө оруулалт гэж бодож явдаг. Уг нь тэнд ямар нэгэн төлбөртэй үйлчилгээ явуулахгүйгээр Чингэлтэйн хүүхэд, залуучууд спортоор үнэ төлбөргүй хичээллэх ёстой. Харамсалтай нь, одоо зарим нэгэн спортын төрлөөр хичээллэхэд нь төлбөр авч байгаа юм билээ.

Мөн Дээд салхитын аманд олон улсын стандартад нийцсэн хөл бөмбөгийн талбай, гүйлтийн зам, софт теннисний талбай бүхий спорт цогцолборыг барьсан.  УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байхдаа санаачлан хийж хэрэгжүүлсэн ажлуулын маань нэг юм. Одоо Чингэлтэй, Сүхбаатар, Баянгол гээд Улаанбаатарчуудын маань очих дуртай газрын нэг болсон.

Энэ нь нийслэлчүүдийнхээ, залуучуудынхаа эрүүл мэнд, сайн сайхны төлөө үйлс юм. Хүүхэд, залуус спортоор хичээллүүлж, эрүүл чийрэг өсөх нөхцөлийг бүрдүүлснээр өвдөх эрсдэлийг нь бууруулж, цаашлаад өрхийн эдийн засагт сайнаар нөлөөлнө. Нэг ёсондоо эм тарианд мөнгө зарцуулах нь багасна гэсэн үг. Улмаар хүүхдийн боловсролд зориулах мөнгө нэмэгдэж, Монгол Улсаа хөгжүүлэх эрдэм боловсролтой боловсон хүчин бэлтгэгдэх суурь нөхцөл бүрдэнэ.

Цухас дурдахад иргэн, төр хоорондын харилцааг зохих түвшинд нь гарган хөгжүүлж, чанартай бодитой, үр өгөөж нь хэн бүхэнд ил, хүртээмжтэй бүтээн байгуулалтуудыг хийж ажиллахыг хичээсэн он жилүүд байсан гэж ойлгож болно. 

-Түгжрэлийг бууруулахын тулд хийх ёстой хамгийн эхний алхам нь давхар зам-

-Та нийслэлд олон бүтээн байгуулалт хийсэн учир цаашдын хөгжлийг ч бодож явдаг байх. Улаанбаатар хотыг хэрхэн хөгжүүлэх боломжтой гэж хардаг вэ?

-Улаанбаатар сая хүнтэй дэлхийн хот болчихсон. Өмнө нь Зөвлөлт холбоот улсын Москва хотын зураг төслийн хүрээлэнгээр Улаанбаатарыг 500 мянган хүнтэй хот байна гэж төлөвлөж байсан. Гэтэл зах зээлийн харилцаанд шилжсэний дараа хүн эрх чөлөөгөө эдэлж, амьдрах газраа сонгож эхэлсэн. Ингээд орон нутгаас Улаанбаатарт маш их хүн шилжиж ирээд, одоо Улаанбаатар хотын хүн ам хоёр сая руу дөхөж явна. Хүмүүсийн урсгалд  хот үнэндээ ерөнхий төлөвлөгөөгөө тавиад туучихсан. Үүнээс болоод маш чигжүү, түгжрэлтэй, хүүхдийн тоглоомын талбайгүй, зарим хороололд нь сургууль ч алга. Нийслэл маань үнэхээр гамшгийн байдалд орчихсон байна. Энэ байдлаас бид гарах ёстой. 

-Яаж?

-Хамгийн түрүүнд гэр хорооллыг байшин хороололтой уялдуулах хэд хэдэн алхмыг хийх ёстой.

Хамгийн түрүүнд олон жил ярьсан цахилгаан станцаа барих хэрэгтэй. Эрчим хүч гэдэг бол агаар хөрсний бохирдлоос ангижруулах, гэр хорооллыг зөв зохистой шийдэх хамгийн том гарц нь. Утааг бууруулахын тулд гэр хорооллын айлуудад бүрэн шаталттай зуух тараах, шахмал түлш хэрэглүүлэх зэрэг нь ажлуудыг хийсэн. Гэтэл энэ нь ямар ч үр дүнгүй гэдгийг бид бүгд харж байна. Тавдугаар цахилгаан станц гэж маш олон жил ярьсан. Үүнийг бодит ажил хэрэг болгох хэрэгтэй. 

Мөн 40 мянган айлыг яндангүй болгох зорилгоор Сэлбэ дулааны станцын бүрэн хүчин чадлыг чиглүүлж, ажиллуулах ажил яригдахгүй, удааширалтай байна. Үүнийг эрчимжүүлж, бодит ажил хэрэг болгох хэрэгтэй. Улаанбаатар хотыг агаар, орчны бохирдлоос гаргах хамгийн том бодлого бол энэ. 

Дараагийн том тулгамдсан асуудал нь түгжрэл. Метротой болох талаар бид олон жил ярьж байна. Үүнийг үгүйсгэж байгаа юм биш. Гэхдээ хамгийн эхний хийх ёстой ажил нь давхар авто замуудыг барьж, байгуулах хэрэгтэй. 2008 оны үед Баруун дөрвөн замаас Зүүн дөрвөн зам хооронд давхар зам барих зураг төслийг хийлгэсэн. Энэ ажлуудыг үе шаттайгаар хийсэн бол түгжрэл нэлээд хэмжээгээр багасах байлаа. Одоо үргэлжлүүлэх хэрэгтэй. Хүн бүр машин унахыг хүсэж байхад “Чи метрогоор яв, би машин унана” гэж ялгаварлан гадуурхаж болохгүй. Тиймээс давхар зам барьж, машинаар зорчих боломжийг нэмэгдүүлэх ёстой. Мэдээж түгжрэлийг бууруулах бусад ажлуудыг давхар хийж хэрэгжүүлээд явах нь зөв. 

Дараагийнх нь ус зайлуулах шугам хоолой. Манай нийслэлд ус зайлуулах инженерийн шугам сүлжээний ажил үндсэндээ орхигдсон. Тиймээс энэ ажлыг хийхийн тулд нийслэлийн жил бүрийн төсвийн 20 хүртэлх хувийг үерийн ус зайлуулах инженерийн шугам сүлжээнд зарцуулдаг тогтолцоог бий болгох ёстой.

-Ярилцсанд баярлалаа. 

Х.ТҮШИГ